Warning: count(): Parameter must be an array or an object that implements Countable in /libraries/cms/application/cms.php on line 471
Wytyczne IFLA dla bibliotek obsługujących młodzież - Bibliotekarz Lubuski

Wytyczne IFLA dla bibliotek obsługujących młodzież

Na początek przypomnijmy, co to jest IFLA. Ten skrót rozwiązujemy jako: The International Federation of Library Associations and Institutions – Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń Instytucji i Bibliotekarskich (www.ifla.org). Ta największa na świecie organizacja skupiająca bibliotekarzy i biblioteki powstała w 1927 roku (w 2007 świętowała 80-lecie swojej działalności).


Jej podstawowe cele to:
• wspieranie pracy bibliotekarzy,
• promowanie różnych rozwiązań w pracy bibliotecznej,
• współpraca i wymiana międzynarodowa,
• przygotowanie wytycznych i standardów pomocnych w pracy bibliotek.

IFLA skupia w swoich szeregach ponad 1600 członków z 150 krajów świata. Na jej czele stoją władze generalne, a prace prowadzone są w wielu sekcjach tematycznych. Wśród nich należy wymienić Sekcję Bibliotek dla Dzieci i Młodzieży oraz Sekcję Bibliotek Szkolnych.

Rokrocznie odbywa się ogólnoświatowy kongres IFLA, za każdym razem w innym zakątku świata. W 2010 roku odbył się w szwedzkim Geteborgu, w 2011 roku w Puerto Rico. Polska aspiruje do organizowania tego międzynarodowego wydarzenia w 2017 roku z okazji przypadającego w tym roku 100-lecia powstania Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.

Do najważniejszych dokumentów opracowanych przez IFLĘ należy zaliczyć: Manifest Bibliotek Publicznych IFLA/UNESCO 1994 roku (trzecia wersja) oraz Wytyczne IFLA/UNESCO dotyczące Działalności Bibliotek Publicznych (oba dokumenty zostały opublikowane przez SBP w języku polskim w 2002 roku).

Sekcja Bibliotek dla Dzieci i Młodzieży IFLA istnieje od 1955 roku, zatem w 2010 świętowała 55-lecie swojego istnienia.
Jej główne cele działania to:
• promocja czytelnictwa i usług bibliotecznych dla dzieci i młodzieży na całym świecie,
• współpraca i międzynarodowa wymiana doświadczeń,
• opracowanie wytycznych dotyczących pracy z czytelnikiem dziecięcym i młodzieżowym.
Najważniejsze dokumenty przygotowane przez Sekcję Bibliotek dla Dzieci i Młodzieży to:
• 1991 r. – Wytyczne dotyczące usług w bibliotekach dla dzieci (nowe wydanie w 2003 r.),
• 1997 r. – Wytyczne dla bibliotek obsługujących młodzież (nowelizacja 2008 r.),
• 2007 r. – Wytyczne dla bibliotek obsługujących niemowlęta i małe dzieci (do 3 lat),
• 2007 r. – Deklaracja Internet i biblioteki dla dzieci.

Wszystkie cztery dokumenty zostały przetłumaczone na język polski i opublikowane w książce Dzieci, młodzież – Internet – Biblioteka. Wytyczne IFLA Sekcji Bibliotek dla Dzieci i Młodzieży (SBP, Warszawa 2009), są też dostępne w polskiej wersji językowej na stronie internetowej IFLA w zakładce publikacje Sekcji Bibliotek dla Dzieci i Młodzieży.

Przejdźmy teraz do omówienia Wytycznych poświęconych obsłudze młodzieży w bibliotekach publicznych. Na samym początku sformułowano misję bibliotek obsługujących młodzież, gdzie czytamy m.in.: „Wprowadzając usługi dla młodzieży, misją biblioteki jest pomoc każdej młodej osobie w przejściu etapu między dzieciństwem a dorosłością poprzez odpowiednie źródła informacji, przestrzeń, sprzyjające rozwojowi intelektualnemu, emocjonalnemu i społecznemu” (podkr. moje – G. L.-N.).

Następnie, określono 10 punktów – celów usług dla młodzieży, wśród nich znalazły się m.in. dotyczące:

• przejrzystej polityki dostępu do biblioteki,
• szerokiego wyboru bieżących dokumentów interesujących młodzież,
• wspierania rozwoju młodzieży,
• personelu znającego problemy rozwoju i potrzeby młodzieży,
• atrakcyjnej przestrzeni,
• współpracy z innymi instytucjami.

Jako grupę docelową odbiorców usług w dokumencie wymieniono młodych w wieku 11–18 lat (ale ten przedział może być rozszerzany w zależności od kraju i kontekstu kulturowego). Określono też potrzeby rozwojowe i kulturalne młodzieży.

Jak zawsze w pracy bibliotecznej niezwykle istotną sprawą pozostaje kompletowanie zbiorów. Oczywiście w kolekcji muszą się znaleźć zbiory drukowane i niedrukowane, bardzo zróżnicowane, ze szczególnym uwzględnieniem:
• muzyki,
• nowych mediów,
• gier,
• programów komputerowych,
• dostępu do sieci,
• audiobooków.

W Wytycznych podkreślano fakt, że zbiory powinny być systematycznie odnawiane oraz zalecano korzystanie z pomocy młodzieży przy kompletowaniu i selekcji zbiorów.

Wśród przykładów proponowanych usług znalazły się:
• swobodny i bezpłatny dostęp do internetu,
• zróżnicowana oferta źródeł pomagających w nauce szkolnej i rozwoju osobistym,
• wizyty zapoznające z biblioteką i jej ofertą,
• grupowe i indywidualne doradztwo czytelnicze,
• pomoc w dostępie do źródeł,
• promocja usług wśród młodzieży,
• współpraca z innymi organizacjami,
• usługi dla grup o szczególnych potrzebach (np. nastoletnich rodziców, więźniów).

A wśród proponowanych programów znalazły się takie działania, jak:

• kluby czytelnicze,
• grupy i kluby dyskusyjne,
• spotkania tematyczne, spotkania z ciekawymi ludźmi,
• przedstawienia,
• własna twórczość młodzieży, warsztaty,
• akcje promocyjne książek,
• programy współpracy z organizacjami lub grupami lokalnymi.

Jak zatem można się zorientować, nie są to jakieś bardzo skomplikowane i trudne do zorganizowania działania. Ich istotą jest nastawienia na współpracę z młodzieżą, wykorzystanie jej zainteresowań i naturalnej aktywności, znalezienie też interesujących dla młodych tematów.

Na zakończenie określono zdolności i umiejętności personelu, który ma pracować z młodzieżą. Powinny to być osoby, które cechują się:
• rozumieniem specyficznych potrzeb rozwojowych młodzieży,
• respektowaniem młodych,
• znajomością kultury i zainteresowań młodych – śledzą zachodzące zmiany,
• umiejętnością współpracy z młodzieżą i instytucjami,
• dobrą znajomością różnych mediów,
• umiejętnością kreatywnego myślenia.

Standardowo, biblioteki prowadzące usługi dla młodzieży współpracują ze:

• szkołami, które są niewątpliwie najważniejszymi partnerami,
• innymi instytucjami i organizacjami, w tym instytucjami kultury.

W bibliotecznej pracy bardzo ważne jest planowanie i ocena wszelkich podejmowanych działań. Należą do nich m.in.:

• zbieranie informacji i danych (np. danych demograficznych),
• tworzenie programów (idealny program powinien zawierać od 3 do 6 długoterminowych celów),
• określenie zadań priorytetowych,
• projekt budżetu,
• założenie, że cele należy realizować powoli.

W ocenie usług należy brać pod uwagę 5 podstawowych wskaźników:

• liczba wypożyczonych dokumentów dla młodzieży,
• wydatki przeznaczone na zakup zbiorów dla młodzieży,
• liczba zbiorów dla młodzieży,
• wskaźnik rotacji zbiorów,
• udział w programach i zajęciach.

Bardzo ważnym uzupełnieniem Wytycznych jest tabela zawierająca skalę pozwalającą na ocenę usług, następnie przykłady dobrych praktyk pracy z młodzieżą z różnych krajów świata oraz 40 kryteriów rozwoju młodych.

Na zakończenie warto wspomnieć przykłady polskie. Od 2004 roku funkcjonują dwie modelowe biblioteki dla młodzieży w Olsztynie (www.planeta11.pl) i we Wrocławiu (www.mediateka.biblioteka.wroc.pl). Osobne działy dla młodzieży mają także dwie biblioteki wojewódzkie w Krakowie (www.rajska.info; Oddział dla Młodzieży) i w Szczecinie (www.ksiaznica.szczecin.pl; Czytelnia Młodzieżowa), a także nowo otwarta Biblioteka Młodych w Galerii Książki w Oświęcimiu (www.mbp-oswiecim.pl; Biblioteka Młodych).

Wszystkich zainteresowanych zachęcam do zapoznania się z pełną wersją Wytycznych, których treść może być inspiracją do podjęcia pracy z młodzieżą.



dr Grażyna Lewandowicz-Nosal
Instytut Książki i Czytelnictwa
Biblioteka Narodowa