Jak powstała Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Zielonej Górze

Szczegóły

Dawid Kotlarek

Odsłony: 6519

Pierwszą biblioteką w powojennej historii Zielonej Góry była powołana w 1946 roku Powiatowa Biblioteka Publiczna. Początkowo zajmowała pomieszczenia w siedzibie Starostwa Powiatowego (ul. B. Chrobrego). W roku 1947 udostępniono książnicy nowy lokal przy ul. Jedności Robotniczej 46. Pierwotnie funkcje PBW sprowadzały się do organizowania punktów bibliotecznych na terenie powiatu. Instytucja nie posiadała własnej wypożyczalni, zorganizowano ją dopiero po przenosinach do nowego budynku.

3 maja 1947 nastąpiło uroczyste otwarcie książnicy. Utworzenie pierwszej miejskiej wypożyczalni dało początek Miejskiej Bibliotece Publicznej, którą oficjalnie zarejestrowano 25 maja 1948 roku[1]. Ze względu na niedostateczną ilość książek obie biblioteki początkowo funkcjonowały jako jeden organizm. Warto podkreślić, iż stan księgozbioru miejskiej wypożyczalni w 1947 r. wynosił tylko 328 egzemplarzyJej kierownikiem został Władysław Borowczak. Zajmowała cztery pokoje o łącznej powierzchni 84 metry kw. W bibliotece funkcjonowała również czytelnia czasopism, którą dziennie odwiedzało kilkadziesiąt osób. Według danych z 1950 roku do dyspozycji czytelników było 38 czasopism polskich i 15 w języku rosyjskim[2]. Faktyczna liczba udostępnianych książek była jednak znacznie większa, gdyż korzystano również z księgozbioru PBP. Z dniem 1 stycznia 1949 MBP została oddzielona od PBP i działała odtąd jako samodzielna placówka, z własną wypożyczalnią i czytelnią czasopism[3]. Jej kierownikiem został Władysław Borowczak. Zajmowała 4 pokoje o łącznej powierzchni 84 m². W bibliotece funkcjonowała również czytelnia czasopism, którą dziennie odwiedzało kilkadziesiąt osób. Wg danych z 1950 r. do dyspozycji czytelników było 38 czasopism polskich i 15 w języku rosyjskim[4].Rozwój działalności biblioteki utrudniały problemy kadrowe. W roku 1950 MBP zatrudniała tylko trzy pracowników, w tym jednego pracownika fizycznego. Mimo tego placówka czynnie uczestniczyła w wydarzeniach społeczno-kulturalnych. Podczas Dni Oświaty (1–8 maja 1950 roku) wraz z PBP zorganizowała wystawę książek „Oświata, książka i prasa w walce o pokój”, którą miało odwiedzić 3680 osób[5]. Lata 50. to okres dalszego rozwoju organizacyjnego biblioteki miejskiej. Ważnym przedsięwzięciem było utworzenie w strukturze placówki nowej agendy – oddziału dla dzieci z wyodrębnionym księgozbiorem. Z dniem 1 marca 1952 roku przy MBP utworzono tzw. Oddział Młodzieżowy[6]. Była to pierwsza tego typu placówka w województwie zielonogórskim[7]. Początkowo mieściła się w jednym pomieszczeniu (na 18 metrach kw.), obsługując blisko 300 dzieci[8]. Pierwszym kierownikiem utworzonej agendy została Janina Wróbel[9].

Kadrę biblioteki tworzyło kilka osób. W dokumencie z roku 1953 widnieje sześć nazwisk: Władysław Borowczak (kierownik), Janina Wróbel, Halina Szymańska, Halina Ciorga, Krystyna Musiał, Joanna Krystek. Tylko trzy pierwsze wymienione osoby miały w danym momencie ukończony kurs biblioteczny[10].

W roku 1951 utworzono Wojewódzką Bibliotekę Publiczną. Organizatorką nowej placówki była Janina Jaczewska. Urodziła się w roku 1900 w Krzynowłodze Małej na Mazowszu[11].

Od 1914 roku mieszkała w Warszawie. Na Uniwersytecie Warszawskim ukończyła filologię polską, historię i pedagogikę. 25 lat pracowała jako nauczycielka i bibliotekarka w stołecznych szkołach powszechnych, działała również w Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, inicjując różnego rodzaju przedsięwzięcia kulturalne. W dwutygodniku „Rubikon”, którego była redaktorką, publikowała swoje rozprawy i wiersze. W czasie okupacji brała czynny udział w ruchu oporu, uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim. Wraz z siostrą Anielą trafiła do więzienia Pawiak, skąd następnie wywieziono ją do obozu pracy w Babelsberg w okolicach Berlina. W roku 1945 podczas powrotu do Warszawy siostry zatrzymały się w Gorzowie Wlkp. i ostatecznie postanowiły tu pozostać. Janina Jaczewska zapisała się w dziejach Ziemi Lubuskiej jako współorganizatorka administracji polskiej, szkolnictwa, działacz społeczny i kulturalny. Aktywnie uczestniczyła w pracach Komitetu Walki z Analfabetyzmem. Organizowała tzw. ruchome biblioteki i stałą sieć biblioteczną. Po utworzeniu województwa zielonogórskiego otrzymała przeniesienie do Zielonej Góry. Tu uczestniczyła w organizowaniu WBP, którą po połączeniu z MBP kierowała do 1956 roku, następnie pełniła funkcję zastępcy dyrektora. W roku 1957 przeszła do pracy w Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej jako zastępca dyrektora. Uczyła również w Liceum Ogólnokształcącym dla Dorosłych. Zmarła w roku 1969.

Biblioteka dysponowała także niewielkim księgozbiorem w liczbie 417 tomów[13]. Placówka u progu działalności zatrudniała czterech pracowników i zajmowała niewielkie dwa pomieszczenia na poddaszu budynku przy ul. Chrobrego 26[14].

Początkowo działalność WBP ograniczała się do organizacji kilku wystaw i konkursów oraz opieki nad placówkami w województwie. Problemy lokalowe i kadrowe hamowały jednak rozwój instytucji.

W roku 1955 połączono WBP i MBP w jeden organizm – Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną (WiMBP). Przydzielono wówczas bibliotece nowy lokal przy ul. Jedności Robotniczej 57. Remont i przeprowadzka trwały jednak pewien czas. W budynku brakowało instalacji elektrycznej, należało odświeżyć pomieszczenia, uporządkowano również podwórze, „które Biblioteka przyjęła w postaci zaśmieconego klepiska, zmuszona była zorać grunt, założyć trawnik i kwietnik”, zaadoptowano również dwie komórki na magazyn czasopism[16]. Na parterze zlokalizowano wypożyczalnię, czytelnię i pomieszczenia administracji oraz Dział Informacyjno-Metodyczny, Gromadzenie i Opracowanie Zbiorów. W pomieszczeniach przy Jedności 45 zorganizowano Dział Dziecięcy[17].

dr Dawid Kotlarek
WiMBP im. C. Norwida w Zielonej Górze